کلیه ساختمان های فلزی که طول آنها بیشتر از 50 متر باشد، باید در طول ساختمان درز انبساط پیش بینی کرد. این طول در ساختمان های فلزی و بدون پوشش محافظ از 50 متر و در ساختمان هایی با پوشش محافظ از 100 متر نباید تجاوز کند. برای پوشاندن و پرکردن فواصل درز انبساط از مواردی استفاده می کنند که قابلیت ارتجاعی داشته باشد. باید دقت شود که فاصله درز انبساط به هیچ وجه با مصالح بنایی یا ملات پر نگردد. اگر هنگام استقرار اسکلت فلزی ستون هایی که در مجاورت یک درز انبساط قرار دارند، به طور موقت به وسیله قطعات فلزی متصل شده اند، پس از استقرار، باید این اتصالات بریده شوند تا ساختمان در محل درز انبساط به کلی از قسمت مجاور خود جدا باشد.

درز های ساختمانی ممکن است در حالت های زیر اجرا شود:

الف) قرارگیری دو ساختمان بلند و کوتاه کنار هم
ب) قرارگیری دو ساختمان با دهنه های متفاوت
ج) قرار گیری ساختمان نو و قدیمی کنار یکدیگر
د) درز انبساط برای ساختمان های طویل

توضیح:

1- درز انبساط برای ساختمان با اسکلت فولادی حدود 30 سانتی متر می باشد.
2- فاصله درز انبساط نسبت به دو طرف ساختمان
3- در حالت الف و ج، فونداسیون نیز درز انبساط خواهد داشت ولی در حالت های ب و د می توان فونداسیون یک تکه در نظر گرفت زیرا نشست ساختمان در این حالت ها برابر بوده و باعث ترک خوردن فونداسیون نمی شود.

برای به وجود آوردن درز انبساط در ساختمان (حالت د) راه حل های متفاوتی وجود دارد:

1- کنسول دو طرفه: در این حالت، تیرها به اندازه 1/3 دهنه، کنسول می شوند و درز انبساط بین دو کنسول قرار می گیرد.
2- ستون های دوبل: در این حالت، دو ساختمان کاملاً مجزا کنار هم ساخته می شود، البته فونداسیون ها در محل درز انبساط مشترک خواهد بود.
3- تکیه گاه تیر دهنه مجاور در محل درز انبساط مشترک است.
4- تکیه گاه دو طرفه: سقف یک دهنه روی تکیه گاه ستون دو دهنه مجاور قرار دارد و بدین ترتیب دو تکیه گاه و دو درز انبساط به وجود می آید.

توضیح: حالت دوم بیشتر برای اسکلت فلزی به کار می رود و حالت های دوم و چهارم برای اسکلت بتنی مناسب ترند.

درز انقطاع:

برای جلوگیری از خسارت و کاهش خرابی ناشی از ضربه ساختمان های مجاور به یکدیگر، بویژه در زمان وقوع زلزله، ساختمان هایی که دارای ارتفاع بیش از 12 متر یا دارای بیش از 4 طبقه هستند، باید به وسیله درز انقطاع از ساختمان های مجاور جدا شوند؛ همچنین حداقل درز انقطاع در تراز هر طبقه برابر 1/100 ارتفاع آن تراز از روی شالوده است. این فاصله را می توان در محل های لازم با مصالح کم مقاومت که در هنگام زلزله بر اثر برخورد دو ساختمان به آسانی مصالح مزبور خرد می شوند، پرکرد (درزی که در طول ساختمان قرار داشته باشد درز انبساط و درزی که بین دو ساختمان مجاور یکدیگر باشد درز انقطاع نامیده می شود). در مورد درز انقطاع باید حتمآ مقدار 1 درصد ارتفاع ساختمان را رعایت کنید. البته این یک درصد در هر تراز با توجه به ارتفاع همان تراز باید رعایت گردد. با توجه به آن که معمولآ ستون ها در طبقات بالاتر باریک تر از ستون در طبقات پایین تر است، پس عملا در طبقات بالا که به درز انقطاع بیشتری نیز نیاز است و عملآ با رعایت درز انقطاع در طبقات پایین در طبقات بالاتر نیز درز انقطاع نیز رعایت می گردد. توجه کنید نیروهایی که ما با توجه به ضوابط آیین نامه 2800 محاسبه می نماییم با نیروهایی که در واقع به سازه اعمال می شوند بسیار تفاوت دارند و این نیروها بسیار کمتر از مقادیر واقعی می باشند. در عوض بانیروهای کاهش یافته دیگر به سازه در طراحی اجازه ورود به محدوده پلاستیک را نمی دهیم. تغییر مکان هایی که با نیروهای کاهش یافته محاسبه می شوند به تغییر مکان های طرح معروفند و تغییر مکانهای ناشی از نیروهای واقعی وارد بر سازه، تغییر مکان های واقعی نامیده می شوند. تغییر مکان طرح به راحتی همانند بقیه تغییر مکان ها در etabs مشاهده می شود. برای تغییر مکان های واقعی تغییر مکان های طرح را در ضریب 0.7R ضرب می کنیم. برابر نسبت تغییر شکل نسبی طبقه به ارتفاع نسبی طبقه است. مقادیر مجاز drift بر اساس بند 2-5-4 آیین نامه محاسبه می شود. درز انقطاع برای ساختمان هایی با بیش از دو سقف یا 8 متر ارتفاع از تراز یا حداقلh 005/. از زمین مجاور می باشد. h/100 پایه.

مثال: ساختمانی در منطقه با تراکم متوسط، به ابعاد 8*20 جنوبی در مجاورت همسایه های شرقی و غربی واقع شده است. در صورتی که مالک درخواست ارتفاع 18 متر از تراز کف خیابان را دارد، مطلوبست محاسبه درز انقطاع؟

جواب: 18=۱۸/۱۰۰ عرض درز انقطاع 18 سانتیمتر می باشد. که نهایتاً عرض خالص بنا ۷۸۲ سانتیمتر می باشد. ۷۸۲= 18-800 پس بین اضلاع شرقی و غربی بایستی 18 سانتیمتر درز انقطاع تعبیه گردد. که با توجه به 005/. سهم زمین، بایستی 9 سانتیمتر در هریک از اضلاع شرقی و غربی با مرز زمین مجاور درز تعبیه نماید. 9=18*005/. البته این ضوابط برای ساختمانهایی تا حداکثر 8 طبقه حاکم می باشد. حال سوالی که ممکن است مطرح شود این است که آیا در درز انبساط درز از روی پی می خورد یا خود پی ها هم از هم جدا هستند؟ حداقل عرض درز انقطاع در تراز هر طبقه برابر 100/1 ارتفاع آن تراز از روی شالوده می ‏باشد. این فاصله را می ‏توان در محل های لازم با مصالح کم مقاومت که در هنگام زلزله در اثر برخورد دو ساختمان به آسانی خرد می‏ شوند پر نمود. در صورتی که در نقشه های معماری درز انقطاع در ستون گذاری ستون های کناری رعایت نشده باشد برای جلوگیری از مشکلات اجرایی حتماً باید با توجه به سایت پلان و مراجعه به بند 1-6-3 آیین نامه 2800 ویرایش سوم درز انقطاع رامحاسبه و نقشه های معماری را تصحیح کرد. در بند 1-6-3 در معرفی میزان درز انقطاع لازم برای ساختمان های با اهمیت زیاد و خیلی زیاد و زیاد در ساختمان های با هشت طبقه یا بیشتر ذکر شده است: « هر یک از ساختمان های مجاور یکدیگر، ملزم به رعایت فاصله ای معادل حاصلضرب 0.5R در تغییرمکان جانبی نسبی طرح آن ساختمان در هر طبقه می باشند.» به طور کلی، هدف از تعبیه درز انقطاع در ساختمان ها، جلوگیری از برخورد ساختمان های مجاور با یکدیگر و تشدید خسارات می باشد. بر این اساس فاصله بین ساختمان های مجاور در هر طبقه نباید از مجموع حداکثر تغییر مکان واقعی طرح دو ساختمان در ارتفاع مورد نظر بیشتر گردد. پس باید در بند مورد نظر آیین نامه به جای « تغییر مکان جانبی نسبی طرح» کلمه نسبی حذف شده و « تغییر مکان جانبی طرح» جایگزین شود.